Του κλήδονα τα μυστικά κανείς δεν τα κατέχει μόνο τ΄αμίλητο νερό που το κουρούπι έχει

     Την Παρασκευή 22 Ιουνίου έγινε η αναβίωση του εθιμου του κλήδονα από το ΣΥΛΛΟΓΟ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ στη Χώρα στα Λελέικα Υπάτης σε μια υπέροχη ατμόσφαιρα χάρη στην καλή παρέα και στην αγάπη μας για την Κρήτη μας!
     Η αγάπη μας για τον τόπο μας, η επιθυμία μας να μεταδώσουμε πτυχές της ζωής των προγόνων μας και η ελπίδα μας να ζεστάνουμε τις σχέσεις μας, μας ώθησαν να αναβιώσουμε το έθιμο του Κλήδονα και το κάψιμο των Μάηδων.
     Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ο άνθρωπος είναι δεμένος με τις μεγάλες και ανερμήνευτες δυνάμεις της φύσης. Ζητά από κάθε μυστηριακή δύναμη να γεμίσει με φως τα μονοπάτια της ψυχής του, να στηρίξει κάπου τις επλίδες του.
     Μια τέτοια μαντική διαδικασία , ίσως η πιο τελετουργική , είναι και το έθιμο του Κλήδονα, σύμφωνα με το οποίο αποκαλύπτεται το ριζικό των ανύπαντρων γυναικών. Αρχίζει να τελείται την παραμονή τ'Αη- Γιαννιού ( 23 Ιουνίου ) και τελειώνει την ημέρα των γενεθλίων Του (24 Ιουνίου). Συμπίπτει με την έλευση του θερινού ηλιοστασίου, σημαντική μέρα για το λαό που συνίθιζε να γλεντά για να υποδεχτεί το καλοκαίρι και την κορύφωση του μια και πρόκειται για τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου.
      Μα δε γλεντούσε μόνο για να προκαλέσει την καλοτυχία αλλά και να διώξει μακριά το φόβο που προκαλούσε η άποψη πως εκείνη την κρίσιμη μέρα ο ήλιος τρέμει και είναι θαμπερός  και πως η γη, κι εκείνη τρέμει, και κρέμεται από μια μπαμπακερή κλωστή.

Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην ελληνική αρχαιότητα, αναφορές υπάρχουν από τα χρόνια του Ομήρου. Η όνομα κλήδονας προέρχεται από τη λέξη "κλήδων" που σημαίνει τον ακουστικό οιωνό, το σημάδι, το μάντεμα.
Ο Έλληνας αντικατέστησε τους παλαιούς τύπους λατρείας με το χριστιανικό πνεύμα. Έτσι στη θέση  του  Απόλλωνα του θεού της μουσικής , του ήλιου και της μαντικής τοποθέτησε τον Αη- Γιάννη τον Πρόδρομο, πάνω στην κρίσιμη καμπή του χρόνου, για να δώσει καλή πορεία στο θερινό ηλιοστάσιο.
Αν ο άγιος Πέτρος είναι ο κλειδοκράτορας του παραδείσου ,ο άγιος Ιωάννης είναι αυτός που κρατά τα κλειδιά της ευτυχίας και των πόθων μας.
      Την παραμονή λοιπόν οι κοπελιές μαζεύονται σ' ένα σπίτι, σε μια αυλή ή σε ένα πλάτεμα του δρόμου και αναθέτουν σε κάποια ή κάποιες να φέρουν το αμίλητο νερό. προτιμούν την κοπελιά που θα μεταφέρει το λαήνι να τη λένε Μαρία και να είναι μαναδοκυρουδάτη δηλαδή να ζούνε και οι δυο γονείς της.
     Παίρνουν λοιπόν το κουρούπι και πηγαίνουν στην πηγή ή το πηγάδι για να το γεμίσουν με τ΄αμίλητο νερό. Αμίλητες πρέπει να πάνε και αμίλητες να γυρίσουν για να αποκτήσει το νερό μαντικές ικανότητες.
     Το έθιμο ορίζει οι άντρες να τις πειράζουν στο δρόμο για να τις κάνουν να μιλήσουν. Αν τύχει και υποκύψουν θα πρέπει να επαναλάβουν τη διαδικασία μιας και το νερό θα έχει χάσει τη μαντικλη του δύναμη.

         Κρητικοπούλα κοπελιά με το σταμνί στον ώμο

          φέρε τ΄αμίλητο νερό και πρόσεχε στο δρόμο 

Όταν επιστρέψουν οι κοπελιές με το αμίλητο νερό,  θα ρίξουν μέσα στο λαήνι τα "ριζικάρια", αντικείμενα ( κουμπιά, χάντρες, κοσμήματα, κ.ά.) ή φρούτα εποχής ( αχλάδια, μήλα, βερύκοκα, μπουρνέλες) στα οποία χάραζαν το μονόγραμμά τους.

Το μήλο μου το κόκκινο στον κλήδονα το βάνω
να σμίξει με τη μοίρα μου και αύριο το βγάνω

 και "κλειδώνουν' τον κλήδονα σκεπάζοντας το στόμιο με ένα κόκκινο πανί , το οποίο δένουν σφιχτά με μια κορδέλα και τοποθετούν στην κορυφή ένα κλειδί.

Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ΄Αη- Γιαννιού τη χάρη

κι απού ΄χει καλο ριζικό να έρθει να τον πάρει

Πηγαίνουν το λαήνι με τ΄αμίλητο νερό στην ταράτσα του σπιτιού για να το δουν τ΄άστρα και να "αστροκομιστεί", να ενισχυθεί έτσι η μαντική του ενέργεια.

Έπειτα ανάβουν φωτιά και καίνε τους Μάηδες. Πηδούν τρεις φορές πάνω από τη φωτιά για να έχουν καλή τύχη.
το ίδιο βράδυ θα ονειρευτούν ποιον θα παντρευτούν.

Τ΄Αη-Γιαννιού του κλήδονα που τσι φωθιές πηδούνε

οι κοπελιές ελπίζουνε καλό γαμπρό να βρούνε

Την άλλη μέρα και πριν βγει ο ήλιος, φέρνουν μέσα το κουρούπι για να το ανοίξουν το απόγευμα ή το βραδάκι και να βγάλουν τα ριζικάρια.

Ανοίξετε τον κλήδονα να βγάλομε τα μήλα 

να δούμε ποια απ΄όλες μας θα ΄ναι η καλομοίρα

Στη συντροφιά , εκτος από τις κοπελιές συμμετέχουν και οι συγχωριανοί για να βοηθήσουν στην ερμηνεία των οιωνών. Κάθε φορά που η κοπελιά ανασύρει ένα ριζικάρι κάποιος εμπνεόμενος από τη θέα του, λέει μια μαντινάδα με προφητικό περιεχόμενο που προλέγει το ριζικό, τη μοίρα εκείνου στον οποίο ανήκει το αντικείμενο. Πρώτα λέγεται η μαντινάδα και έπειτα αποκαλύπτεται ο κάτοχος του αντικειμένου.

Βάλε τη χέρα κοπελιά, το πρώτο μήλο πιάσε

η μοίρα σε χειροκροτεί ευτυχισμένη να ΄σαι 

(μερικές μαντινάδες που ακούστηκαν στον κλήδονα μας)

Κόκκινο μήλο έβαλες κι είναι και μυρωδάτο

στην αγκαλιά σου θα βρεθεί τ΄ασκέρου το Σαββάτο

Το δαχτυλίδι έβαλες στο κιούπι του Κληδόνου

μ΄ένα καλό ντελικανή να μας ερθείς του χρόνου

Ρόδα και τριαντάφυλλα κρίνα του παραδείσου

εμάζωξε ο έρωντας κι έπλασε το κορμί σου

Κάτσε εδά κι ανήμενε να βγεί και η ντομάτα

να βάλεις το αγγούρι σου...να κάνετε σαλάτα

Όντε σε γέννα η μάνα σου ακούμπησε στη βρύση

κι ήκαμε ΄να λεβέντη γιο ωσάν το κυπαρίσσι

 Μήλο έβαλες στον κλήδονα κι είναι και μυρωδάτο

και θα τον πάρεις κι ας γεννεί ο κόσμος άνω κάτω

Οι κοπελιές θα ζημώσουν τα πιτοπούλια με αλεύρι , νερό από το λαήνι του Κλήδονα και μπόλικο αλάτι. Θα φάνε το αλμυροπιτάκι πριν κοιμηθούν και τη νύχτα στο όνειρο τους καθώς θα διψούν ο μελλοντικός γαμπρός θα τους φέρει νερό να ξεδιψάσουν.

Ακολουθεί λύρα και χορός όπως προστάζει το έθιμο!!!